Ik kijk naar een groot geordend plein vol grijze  stenen rechthoeken. Het holocaustmonument in Berlijn. een plein vol grafstenen staart me met holle ogen aan als was ze een verloren gegane stad. Her en der zitten groepjes mensen bovenop de stenen en eten chips, pretsels en meegebrachte dranken. Terwijl ik door de straatjes van de doodse stenen stad vol rechthoeken zwerf hoor ik af en toe het gelach van mensen die het monument als een leuk doolhof gebruiken.

Ik weet niet goed wat ik ervan moet vinden. Ik besluit dat het waarschijnlijk nou eenmaal zo is dat, hoe groot het leed ook, de grote massa die er geen deel aan heeft gehad en die de ervaring van een kamp, van bewust geplande genocide niet kent,  niet de stilte en het respect op kan brengen waar om gevraagd wordt.

Ik dwaal verder. De rechthoekige stenen worden steeds hoger en torenen boven mij uit. Ik houd angstvallig de verschillende wegen naar buiten in de gaten. Voor mij is er een uitweg. Voor miljoenen mensen was dat er niet. De enige uitweg was de dood. Laten we genociden blijven herdenken en herinneren, zodat het niet nog een keer gebeurt.