“Vrijheid is een aanwezigheid, geen afwezigheid.” Deze zin van Timothy Snyder in zijn boek Over Vrijheid kwam binnen vandaag. Ik wil de betekenis verder onderzoeken vanuit mijn associatie, dus hieronder zul je geen wetenschappelijke uitleg vinden. Eerder hoe ik mij verhoud tot deze zin.

Waar denk jij aan bij deze zin?

Als vrijheid over ‘ aanwezig zijn’  gaat denk ik direct aan God. Want ook in mijn gesprek met anderen lijkt het wat betreft God altijd te gaan over zijn en haar aanwezigheid of afwezigheid.  “Heer onze Heer, hoe zijt gij aanwezig en hoe onzegbaar ons nabij” of. “ mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten” . De aanwezigheid van God is essentieel als het gaat om je verhouding tot geloof. De aanwezigheid van de mens is net zo essentieel. In het 3e hoofdstuk van Genesis zegt God: “Adam, waar ben je?” God wil dat de mens antwoord geeft, er is, ook al wordt er een moeilijke vraag gesteld.

Aanwezig zijn gaat over relaties, een relatie hebben met elkaar. Er zijn, met alles wie je bent, en aanspreekbaar zijn op wat er mis gaat. Daarin schuilt betekenis, daarin ontstaat vertrouwen, vertrouwen naar elkaar, maar ook naar wat en wie verder reikt dan jijzelf. Niet jij staat centraal, maar dat wat goed is, wat kan ontwikkelen tot iets dat de aarde en haar inwoners beschermt.

Afwezig zijn;  er niet zijn, niet zichtbaar zijn, niet verschijnen, verdwijnen. Sommige dingen ben je liever kwijt dan rijk. Sommige gedachten wil ik liever niet hebben. Ik meld mezelf afwezig. Ik ben er even niet. Ik hoor je tegen me praten, maar met mijn gedachten ben ik ergens anders. Ik trek me terug.

Afwezig zijn: ‘gelukkig hebben we hier geen tsunami’s, gelukkig hebben we hier geen dictatuur, gelukkig hebben we hier geen… enzovoort. Afwezigheid gaat ook over dingen die je niet mist. Waarover je blij bent dat ze hier niet zijn.’ Timothy Snyder beschrijft dit als negatieve vrijheid.

Aanwezigheid: Naast dat van mijzelf gevraagd wordt om aanwezig te zijn, en antwoord te blijven geven, zijn er ook in onze samenleving regels en afspraken aanwezig waar ik blij mee ben. Is er zorg voor mensen die zorg nodig hebben. Voor mij een van de belangrijkste verwervingen van de samenleving.

Timothy Snyder houdt in zijn boek een pleidooi voor positieve vrijheid. Dit is de vrijheid die ontstaat door aanwezigheid van belangrijke waarden, regels en betrokkkenheid van mensen. Dit roept een kleine aarzeling in mij op. Want…ehm… kaders, regels enzo… geven toch geen vrijheid? Het beperkt je toch doordat er grenzen worden gesteld?

Is het niet genoeg dat ik als mens ‘aanwezig ben’ en ‘verantwoordelijk’ leef? Kan het niet wat emergenter allemaal?

Maar in de praktijk vaar ik er wel bij dat er in ons land een grondwet is, dat er nog steeds heel veel politici en ambtenaren zijn die een lans breken voor zorg, aandacht en veiligheid. Ik vaar er wel bij en mijn allerliefste Regenboogprins, kan daardoor ook de begeleiding en zorg krijgen die hij nodig heeft. Ik denk dat positieve vrijheid van mij vraagt om aanwezig te zijn om die regels, en die maatregelen te ondersteunen en waarderen die de aarde en de mensen daarop beschermen. Dat het van mij vraagt om aanwezig te zijn als er gehandeld wordt op een manier dat dit niet zo is, door mijn stem te laten horen.

Wat ik ook heus zal doen soms is: kop in het zand, doen alsof het er niet is, niet het nieuws volgen, het langs me heen laten glijden, er even uit weg gaan, doen alsof ik het niet hoor… soms omdat ik het te moeilijk vind… soms omdat ik moe ben… soms omdat ik gewoon even geen zin heb om…de grote afwezige zijn.

Maar ik hoop dat ik ook herinnerd wordt als iemand die aanwezig was, in vriendschappen, in werk, in lastige situaties. Heel in het klein, met mijn lief en onze Regenboogprins kom ik daar al best een heel eind mee. Ook in mijn werk als kunstenaaronderzoeker en als supervisor en theaterregisseur kom ik al best ver. Ik ben er, ik sta in het midden van wie ik ben en wat ik kan. Om dat te doen waartoe ik me geroepen voel.